Làn sóng trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm viễn tưởng mà đang len lỏi sâu vào mọi ngóc ngách của nền kinh tế số Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng (Fintech). Sự bùng nổ của AI đang định hình lại cách các tổ chức tài chính vận hành, từ quy trình nội bộ đến trải nghiệm khách hàng, mang đến những cơ hội chưa từng có nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức cần phải đối mặt.
Một trong những ứng dụng rõ rệt nhất của AI trong Fintech tại Việt Nam là khả năng xử lý và phân tích lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ và độ chính xác vượt trội. Thay vì dựa vào các phương pháp truyền thống tốn kém thời gian và nguồn lực, AI có thể nhanh chóng sàng lọc, nhận diện xu hướng và đưa ra dự báo dựa trên dữ liệu lớn. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đánh giá rủi ro tín dụng. Các mô hình AI tiên tiến có thể phân tích đa dạng các yếu tố, bao gồm lịch sử giao dịch, hành vi tiêu dùng trực tuyến, thậm chí cả thông tin trên mạng xã hội (với sự đồng ý của người dùng và tuân thủ pháp luật), để đưa ra quyết định cho vay nhanh chóng và chính xác hơn, giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu cho ngân hàng và tổ chức tín dụng.
Bên cạnh đó, AI đang cách mạng hóa trải nghiệm khách hàng thông qua các chatbot và trợ lý ảo. Các công cụ này có khả năng tương tác 24/7, giải đáp thắc mắc, thực hiện các giao dịch đơn giản, và thậm chí cung cấp tư vấn tài chính cá nhân hóa dựa trên lịch sử và mục tiêu của từng người dùng. Điều này không chỉ giúp giảm tải cho đội ngũ nhân viên mà còn nâng cao sự hài lòng của khách hàng, đặc biệt là thế hệ trẻ vốn quen thuộc với các tương tác số. Các nền tảng đầu tư online tích hợp AI cũng ngày càng phổ biến, cho phép người dùng tiếp cận các công cụ phân tích thị trường chuyên sâu, nhận các gợi ý đầu tư tự động dựa trên thuật toán, hoặc sử dụng các dịch vụ quản lý tài sản được cá nhân hóa cao.
Trong lĩnh vực an ninh tài chính, AI đóng vai trò then chốt trong việc phát hiện gian lận và bảo vệ tài khoản người dùng. Bằng cách liên tục học hỏi từ các mẫu giao dịch, AI có thể nhanh chóng nhận diện các hoạt động bất thường hoặc đáng ngờ theo thời gian thực, cảnh báo cho ngân hàng và khách hàng để kịp thời ngăn chặn thiệt hại. Khả năng phát hiện các rủi ro an ninh mạng tiềm ẩn, các cuộc tấn công lừa đảo (phishing) hay các giao dịch bất hợp pháp của AI vượt trội hơn hẳn so với các hệ thống dựa trên quy tắc truyền thống.
Đối với các tổ chức tài chính, việc áp dụng AI giúp tối ưu hóa quy trình hoạt động nội bộ. Từ tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại như nhập liệu, đối soát, đến cải thiện hiệu quả trong việc tuân thủ quy định (regulatory compliance), AI giúp giảm chi phí vận hành và cho phép nhân viên tập trung vào các công việc đòi hỏi chuyên môn cao hơn. Sự chuyển đổi số trong ngành tài chính, được thúc đẩy mạnh mẽ bởi AI, không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu bắt buộc để duy trì năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên kinh tế số.
Tuy nhiên, việc triển khai AI trong ngành tài chính Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Đầu tiên là vấn đề về dữ liệu. Để AI hoạt động hiệu quả, cần có nguồn dữ liệu lớn, sạch và được chuẩn hóa. Việc thu thập, quản lý và bảo vệ dữ liệu khách hàng đặt ra những yêu cầu khắt khe về hạ tầng công nghệ và quy định pháp lý liên quan đến quyền riêng tư. Việc triển khai các giải pháp công nghệ dựa trên AI đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu lớn và năng lực kỹ thuật chuyên sâu.
Một thách thức khác là nguồn nhân lực. Ngành tài chính cần những chuyên gia không chỉ am hiểu về tài chính mà còn có kiến thức sâu rộng về AI, khoa học dữ liệu, và công nghệ tài chính. Việc đào tạo và thu hút nhân tài trong lĩnh vực này là một bài toán khó. Nhiều vị trí công việc truyền thống có thể bị thay thế bởi AI, đòi hỏi người lao động phải liên tục học hỏi, nâng cao kỹ năng để thích ứng với môi trường làm việc mới. Các kỹ năng như phân tích dữ liệu, quản lý hệ thống AI, và tương tác với công nghệ sẽ trở nên cực kỳ quan trọng. Các chương trình học lập trình và các khóa đào tạo về AI đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Khung pháp lý cho các ứng dụng AI trong lĩnh vực tài chính cũng đang trong quá trình hoàn thiện. Các vấn đề liên quan đến trách nhiệm giải trình của thuật toán AI, bảo vệ người tiêu dùng trước các quyết định tự động, và an toàn dữ liệu cần được quy định rõ ràng để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho sự phát triển bền vững của Fintech và AI.
Mặc dù còn nhiều thách thức, tiềm năng của AI trong ngành tài chính Việt Nam là vô cùng lớn. Sự kết hợp giữa AI và các công nghệ mới nổi khác như blockchain có thể mở ra những mô hình kinh doanh tài chính đột phá, cải thiện đáng kể hiệu quả hoạt động và nâng cao trải nghiệm người dùng. Việc chủ động nghiên cứu, đầu tư vào hạ tầng công nghệ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hoàn thiện khung pháp lý là những yếu tố then chốt để Việt Nam có thể tận dụng tối đa những cơ hội mà AI mang lại, đồng thời giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình định hình lại tương lai của ngành tài chính. Các tổ chức tài chính cần xem AI không chỉ là công cụ mà là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển dài hạn của mình.
