Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang tăng tốc, sự trỗi dậy mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI), đang định hình lại mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội. Đối với Việt Nam, một nền kinh tế đang phát triển năng động với khát vọng chuyển đổi số, làn sóng AI này không chỉ mang đến những cơ hội chưa từng có để nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu mà còn đặt ra những thách thức sâu sắc, đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng và chiến lược bài bản từ phía doanh nghiệp và chính phủ. Với vai trò là chuyên gia theo dõi sát sao các diễn biến công nghệ và kinh tế, chúng tôi nhận thấy đây là thời điểm then chốt để phân tích kỹ lưỡng tác động đa chiều của hiện tượng này.
Sự phát triển đột phá của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) và các công cụ AI tạo sinh khác như ChatGPT, Midjourney, Sora… đã vượt xa những dự đoán ban đầu. Khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, thậm chí cả mã lập trình chỉ từ các yêu cầu đơn giản đã mở ra kỷ nguyên mới về tự động hóa nội dung và sáng tạo. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến năng suất lao động, thay đổi cách thức vận hành kinh doanh và tạo ra những mô hình kinh doanh online hoàn toàn mới. Các doanh nghiệp tại Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chơi này.
Một trong những cơ hội rõ nét nhất mà AI tạo sinh mang lại là khả năng tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả hoạt động. Các tác vụ lặp đi lặp lại, tốn nhiều thời gian như soạn email, viết báo cáo cơ bản, dịch thuật, phân tích dữ liệu sơ bộ hay thậm chí là tạo nội dung marketing ban đầu có thể được thực hiện nhanh chóng và chính xác hơn nhờ AI. Điều này giải phóng nguồn nhân lực để tập trung vào các công việc đòi hỏi tư duy chiến lược, sáng tạo và tương tác con người, từ đó trực tiếp làm tăng năng suất lao động. Trong lĩnh vực kinh doanh online, AI có thể giúp cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng, tự động hóa dịch vụ chăm sóc khách hàng ban đầu thông qua chatbot thông minh, và tối ưu hóa chiến lược quảng cáo dựa trên phân tích dữ liệu hành vi người dùng.
AI tạo sinh cũng là động lực mạnh mẽ cho sự đổi mới và sáng tạo. Từ việc tạo ra ý tưởng sản phẩm mới, thiết kế mẫu mã, viết kịch bản quảng cáo cho đến phát triển phần mềm, AI có thể đóng vai trò như một trợ lý sáng tạo đắc lực. Các công ty công nghệ Việt Nam đang tích cực nghiên cứu và ứng dụng AI để phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường nội địa và vươn ra quốc tế. Việc đầu tư công nghệ vào các nền tảng AI là một bước đi chiến lược để không bị bỏ lại phía sau.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, làn sóng AI tạo sinh cũng đặt ra không ít thách thức. Thách thức lớn nhất có lẽ là sự dịch chuyển của thị trường lao động. Khi AI có thể đảm nhận nhiều công việc đòi hỏi kỹ năng nhận thức ở mức độ nhất định, nhiều vị trí việc làm hiện tại có thể bị ảnh hưởng hoặc biến mất. Điều này đòi hỏi một cuộc tái cấu trúc lực lượng lao động quy mô lớn, tập trung vào đào tạo nhân lực các kỹ năng mới, đặc biệt là kỹ năng số và kỹ năng làm việc cùng với AI. Các chương trình đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho người lao động là cực kỳ cấp thiết để tránh nguy cơ gia tăng bất bình đẳng và thất nghiệp cơ cấu.
Thách thức tiếp theo là vấn đề chuyển đổi số. Để ứng dụng AI thành công, doanh nghiệp cần có nền tảng số vững chắc, hạ tầng công nghệ hiện đại và dữ liệu đủ lớn, chất lượng cao. Quá trình chuyển đổi số đòi hỏi sự đầu tư đáng kể về tài chính, công nghệ và sự thay đổi trong văn hóa tổ chức. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam vẫn còn gặp khó khăn trong hành trình này, tạo ra khoảng cách số so với các doanh nghiệp lớn hoặc doanh nghiệp nước ngoài.
Vấn đề đạo đức, pháp lý và an ninh mạng cũng là những mối quan ngại hàng đầu. Việc sử dụng AI tạo sinh có thể dẫn đến các vấn đề về bản quyền nội dung, tin giả (deepfake), phân biệt đối xử do dữ liệu huấn luyện không công bằng, và các rủi ro về an ninh mạng khi các hệ thống AI bị tấn công hoặc lạm dụng. Việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng, các quy chuẩn về đạo đức AI và tăng cường năng lực an ninh mạng là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững và có trách nhiệm của AI tại Việt Nam.
Đối mặt với bối cảnh này, Chính phủ Việt Nam đã và đang có những động thái tích cực trong việc xây dựng chiến lược quốc gia về AI. Các chính sách khuyến khích nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đang dần được hoàn thiện. Tuy nhiên, để thực sự tận dụng được cơ hội từ làn sóng AI tạo sinh, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các cơ sở đào tạo.
Các doanh nghiệp cần chủ động xây dựng chiến lược kinh doanh tích hợp AI, không chỉ đơn thuần là áp dụng công cụ mà là tái định hình quy trình hoạt động và mô hình kinh doanh. Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng số, dữ liệu và đặc biệt là con người – thông qua đào tạo nhân lực có khả năng làm việc với AI – là yếu tố quyết định sự thành công. Thay vì lo sợ sự thay thế, doanh nghiệp nên xem AI như một công cụ để gia tăng năng lực và mở rộng khả năng của con người.
Đối với các cá nhân, việc không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức, kỹ năng về AI là điều kiện tiên quyết để không bị tụt hậu trên thị trường lao động tương lai. Việc trang bị các kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề phức tạp sẽ giúp con người giữ vững vị thế trong kỷ nguyên AI.
Nhìn về phía trước, tiềm năng của AI tạo sinh đối với nền kinh tế Việt Nam là rất lớn. Nó có thể giúp Việt Nam tăng tốc quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế và tạo ra những đột phá trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, chúng ta cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đầu tư đúng hướng và một tầm nhìn dài hạn. Đây không chỉ là cuộc đua về công nghệ mà còn là cuộc đua về khả năng thích ứng, đổi mới và quản trị rủi ro trong một thế giới đang thay đổi với tốc độ chóng mặt. Các cơ hội đầu tư vào các công ty công nghệ ứng dụng AI, các giải pháp chuyển đổi số hay các nền tảng đào tạo kỹ năng số cũng đang hé mở, thu hút sự quan tâm của giới đầu tư tài chính. Sự bứt phá hay sinh tồn sẽ phụ thuộc vào cách chúng ta đối diện và hành động trước làn sóng AI mạnh mẽ này.
