Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn, giá xăng dầu trên thị trường quốc tế liên tục biến động mạnh mẽ và có xu hướng tăng cao trong thời gian gần đây. Sự leo thang của giá nhiên liệu này không chỉ là câu chuyện của các quốc gia sản xuất dầu mỏ, mà còn tác động trực tiếp và sâu sắc đến đời sống kinh tế, xã hội của nhiều quốc gia nhập khẩu, trong đó có Việt Nam. Đây là một thách thức lớn đặt ra cho công tác điều hành vĩ mô và khả năng thích ứng của doanh nghiệp, người dân.
Nguyên Nhân Khiến Giá Dầu Tăng Vọt
Giá dầu thế giới chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố phức tạp và đan xen. Gần đây, đà tăng chủ yếu đến từ sự kết hợp của:
- Căng thẳng địa chính trị: Xung đột tại các khu vực sản xuất dầu mỏ hoặc tuyến đường vận chuyển quan trọng làm dấy lên lo ngại về nguồn cung, đẩy giá lên cao. Các bất ổn tại Trung Đông là một ví dụ điển hình.
- Chính sách cắt giảm sản lượng: Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh (OPEC+) thường xuyên điều chỉnh sản lượng để kiểm soát giá. Các quyết định cắt giảm nguồn cung đã góp phần thắt chặt thị trường.
- Sự phục hồi của nhu cầu: Khi các nền kinh tế lớn dần hồi phục và hoạt động trở lại sau giai đoạn khó khăn, nhu cầu về năng lượng, bao gồm xăng dầu, tăng lên đáng kể.
- Biến động tỷ giá và chính sách tiền tệ: Đồng USD mạnh lên hoặc các chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương lớn cũng có thể ảnh hưởng gián tiếp đến giá hàng hóa, bao gồm dầu mỏ.
- Yếu tố đầu cơ: Hoạt động của các nhà đầu tư trên thị trường phái sinh cũng đóng vai trò nhất định trong việc định hình xu hướng giá ngắn hạn.
Diễn Biến Giá Xăng Tại Việt Nam
Việt Nam là một quốc gia nhập khẩu ròng xăng dầu, do đó giá xăng dầu trong nước chịu tác động rất lớn từ thị trường thế giới. Theo chu kỳ điều hành giá của Liên Bộ Công Thương – Tài chính, giá bán lẻ xăng dầu trong nước được điều chỉnh dựa trên giá thế giới, các loại thuế, phí và việc sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (BOG).
Khi giá dầu thô và xăng thành phẩm trên thị trường Singapore (thị trường tham chiếu chính) tăng, giá xăng dầu trong nước có xu hướng tăng theo, trừ khi Quỹ BOG được sử dụng để ghìm đà tăng hoặc giảm giá. Tuy nhiên, Quỹ BOG chỉ có tác dụng nhất định và không thể bù đắp hoàn toàn biến động mạnh của giá thế giới. Do đó, trong các kỳ điều hành gần đây, giá xăng dầu bán lẻ trong nước đã ghi nhận nhiều đợt tăng, gây áp lực lên chi tiêu của người dân và doanh nghiệp.
Ảnh Hưởng Đa Chiều Đến Nền Kinh Tế
Giá xăng dầu tăng cao gây ra nhiều hệ lụy cho nền kinh tế Việt Nam:
- Tăng áp lực lạm phát: Xăng dầu là đầu vào quan trọng của hầu hết các ngành kinh tế, đặc biệt là giao thông vận tải. Khi chi phí vận chuyển tăng, giá hàng hóa và dịch vụ khác cũng có xu hướng tăng theo, đẩy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đi lên.
- Ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh: Các doanh nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như logistics, vận tải, sản xuất công nghiệp đối mặt với chi phí đầu vào tăng cao, làm giảm lợi nhuận và sức cạnh tranh. Các ngành nông nghiệp, thủy sản cũng bị ảnh hưởng bởi chi phí vận chuyển và năng lượng cho sản xuất.
- Giảm sức mua của người dân: Giá xăng tăng trực tiếp “ăn mòn” thu nhập khả dụng của người dân, đặc biệt là những người có thu nhập thấp và trung bình, những người thường xuyên di chuyển bằng phương tiện cá nhân hoặc sử dụng dịch vụ vận tải công cộng. Điều này có thể dẫn đến việc cắt giảm chi tiêu cho các mặt hàng không thiết yếu khác.
- Thách thức trong điều hành vĩ mô: Chính phủ đối mặt với bài toán cân bằng giữa việc đảm bảo nguồn cung, ổn định giá cả để kiềm chế lạm phát và đảm bảo hài hòa lợi ích của nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Việc sử dụng Quỹ BOG cần được tính toán thận trọng để vừa phát huy hiệu quả ổn định, vừa không làm cạn kiệt nguồn quỹ.
Phản Ứng Và Dự Báo
Trước tình hình giá xăng dầu thế giới diễn biến phức tạp, Chính phủ Việt Nam đã và đang triển khai nhiều giải pháp để ứng phó, bao gồm việc điều hành giá linh hoạt theo chu kỳ, sử dụng Quỹ BOG, và chỉ đạo các bộ, ngành liên quan theo dõi sát diễn biến thị trường để có biện pháp kịp thời.
Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế nhận định rằng, chừng nào các yếu tố bất ổn trên thị trường năng lượng toàn cầu còn tồn tại, giá xăng dầu vẫn có thể tiếp tục biến động khó lường. Do đó, cả nhà nước, doanh nghiệp và người dân cần có sự chuẩn bị và kịch bản ứng phó phù hợp để giảm thiểu tác động tiêu cực.
Với diễn biến giá xăng dầu thế giới phức tạp như hiện nay, nền kinh tế Việt Nam sẽ còn phải đối mặt với những thách thức nào trong thời gian tới?
Tài liệu tham khảo:
- Bloomberg.com
- Reuters.com
- Báo cáo từ Bộ Công Thương Việt Nam
- Thông tấn xã Việt Nam
